Beskid Mały i Makowski, rozdzielone rzeką Skawą, oferują turystom ogrom atrakcji. Znajdziemy tutaj wiele zabytków sakralnych i świeckich, muzea z ciekawymi ekspozycjami, trasy turystyczne, dzięki którym doskonale poznamy region – każdy znajdzie tutaj coś dla siebie! Aktywnym polecamy szlaki piesze i rowerowe. Osoby, które cenią sobie spokój, mogą odkrywać tajemnice zabytków w urokliwie położonych miejscowościach (m.in. Kalwarii Zebrzydowskiej, Wadowicach, Suchej Beskidzkiej, Lanckoronie, Andrychowie, Makowie Podhalańskim, Myślenicach) lub odpocząć podczas wędrówek w leśnych ostępach. Zwolennikom imprez kulturalnych polecamy wybrać się na jedno z wydarzeń, takich jak Reggae Most czy Myślenicki Festiwal Lata. Sprawdźcie, co skrywają w sobie te dwa karpackie pasma górskie!
Beskid Mały i Beskid Makowski - szlaki turystyczne
Beskid Mały i Makowski to malowniczo położone pasma górskie o urozmaiconej rzeźbie terenu, poprzecinane głębokimi dolinami rzecznymi. Góry porastają lasy świerkowo-jodłowo-bukowe, będące domem dla rzadkich gatunków zwierząt, w tym rysia. Część obszaru Beskidu Małego została objęta ochroną w ramach Parku Krajobrazowego Beskidu Małego – zarówno samo pasmo, jak i Park ciągną się dalej na zachód na terenie województwa śląskiego.
Choć szczyty, szczególnie te w Beskidzie Małym, nie sięgają niebotycznych wysokości, to jednak bez trudu – oczywiście jeżeli tylko będziemy chcieli się nieco zmęczyć – odnajdziemy takie ścieżki, które przyprawią nas o szybsze bicie serca oraz wycisną przysłowiowe siódme poty. Mowa tu nie tylko o trasach rowerowych, ale także szlakach pieszych.
Nad Beskidem Makowskim panuje Mędralowa, zwana także Wielkim Jałowcem, która wznosi się na 1169 m n.p.m. Od południa jego sąsiadami są Kotlina Rabczańska oraz Pasmo Babiogórskie, od zachodu Beskid Mały, Kotlina Żywiecka i Beskid Żywiecki, od północy Pogórze Wielickie, a od wschodu Beskid Wyspowy.
Wędrując jego uroczymi ścieżkami zdobędziemy nie tylko Mędralową, a więc najwyższy szczyt Pasma Przedbabiogórskiego (niekiedy pasmo to uznawane jest za część Beskidu Żywieckiego), ale poznamy także urodziwe ścieżki Pasma Pewelskiego (Baków – 766 m n.p.m.), Pasma Laskowskiego (Łosek – 868 m n.p.m.), Pasma Chełmu (Chełm – 603 m n.p.m.), Pasma Babicy (Babica – 727 m n.p.m.), a także Pasma Koskowej Góry (Koskowa Góra – 866 m n.p.m.). Niektórzy do tej części Beskidów zaliczają również Pasmo Lubomira i Łysiny oraz Zembalową. Możemy więc pomyśleć o skompletowaniu Korony Beskidu Makowskiego.
Szlaki turystyczne
► Pasmo Przedbabiogórskie:
⇒ czarny: Zawoja Dolna – Zawoja Przysłop – Sucha Beskidzka dworzec PKP,
⇒ niebieski: Stryszawa – Zawoja Przysłop,
⇒ czerwony: Zawoja Centrum – Przełęcz Przysłop – Zawoja Przysłop – Sucha Beskidzka dworzec PKP,
⇒ niebieski: Maków Podhalański – Grzechynia – następnie do szlaku czerwonego, i dalej,
⇒ żółty: Przełęcz Przysłop – Kiczora – Przełęcz Kolędówki – Przełęcz Opaczne – Jałowiec – Lachów Groń – Koszarawa,
⇒ zielony: Zawoja Centrum – Przełęcz Kolędówki – Siwcówka – Opuśniok – Studencki Schron Turystyczny „Pod Solniskiem” – Hucisko – Koszarawa-Cicha – Beskidek – Przełęcz Klekociny – Przełęcz Jałowiecka Północna,
⇒ niebieski: Zawoja Wełcza – Jałowiec – Przełęcz Cicha – Opuśniok – Lachowice,
⇒ zielony: Przyborów – Jaworzyna – Mędralowa Zachodnia,
⇒ czerwony: Główny Szlak Beskidzki od Przełęczy Głuchaczki przez Mędralową Zachodnią i Mędralową do Przełęczy Jałowieckiej,
⇒ czarny: Krzyżówki - Bacówka „Viktoria K” – Przełęcz pod Małą Mędralową – Hala Kamińskiego – Zawoja Czatoża,
► Pasmo Pewelskie:
⇒ niebieski: Ślemień – Gachowizna – Przełęcz Hucisko,
⇒ żółty: Jeleśnia – Janikowa Grapa – Garlejów Groń – Zwaliska – Baków – Ubocz – Gachowizna,
► Pasmo Laskowskie:
⇒ żółty: Koszarawa – Studenckie Schronisko Turystyczne „Lasek” – Łosek – Przyborów,
► Pasmo Babicy:
⇒ czerwony: Mały Szlak Beskidzki – na odcinku od Zembrzyc przez Chełm, Palczę, Bieńkowską Górę, Babicę, Trzebuńską Górę, Sularzową do Myślenic,
⇒ niebieski: Stryszów – Chełm,
⇒ zielony: Mysia Góra – Przełęcz Wrotka – Stronie,
⇒ zielony: - Budzów – Mysia Góra – Przełęcz Wrotka – Stronie,
⇒ żółty: Przełęcz Wrotka – Skawinki,
⇒ niebieski: Przełęcz Sanguszki – Krowia Góra – Bieńkówka,
⇒ czarny: łączy szlaki niebieski i czerwony (Mały Szlak Beskidzki),
⇒ zielony: Stróża – dojście do Małego Szlaku Beskidzkiego (czerwonego) pod Sularzową.
► Pasmo Koskowej Góry:
⇒ niebieski: Sucha Beskidzka – Mioduszyna – Maków Podhalański,
⇒ żółty: Maków Podhalański – Stańkowa – Koskowa Góra – Parszywka – Przełęcz Dział – Groń – Pcim,
⇒ czarny: łączy szlaki niebieski i żółty,
⇒ zielony: Maków Podhalański – Budzów,
⇒ niebieski: Bieńkówka – Koskowa Góra – Przełęcz Jabconiówka – Groń – Zarębki – Jordanów,
⇒ zielony: Osielec – Groń – Skomielna Czarna – Tokarnia – Knapówka – Groń – Stróża,
⇒ czarny: Zembalowa – Tokarnia – Groń – Zawadka – dojście do szlaku żółtego pod Kotoniem,
⇒ żółty: Lubień – Zembalowa – Krzeczów.
Beskid Mały i Beskid Makowski - trasy i atrakcje przyrodnicze
Zwiedzający Beskid Mały i Makowski szczególnie lubią zdobywać szczyty w Paśmie: Łamanej Skały (Łamana Skała z Rezerwatem Madohora, Leskowiec, Groń Jana Pawła II ze schroniskiem i kaplicą poświęconą świętemu), Babicy (z Rezerwatem Las Gościbia), Koskowej Góry (z popularnym Kotoniem) czy Lubomira (z obserwatorium astronomicznym, Łysiną i schroniskiem na Kudłaczach). W lasach można podziwiać okazałe wychodnie skał piaskowcowych oraz jaskinie. Na rzece Skawie, pomiędzy Zembrzycami a Świnną Porębą, znajduje się Jezioro Mucharskie, które w przyszłości ma być zagospodarowane na cele turystyczne.
Warto też wybrać się do położonego o 30 km na wschód, największego rezerwatu w województwie małopolskim - Lasu Gościbia. Obejmuje on północną część stoków Babicy z kilkoma bocznymi grzbietami, rozciętymi dolinami potoku Gościbia i jego mniejszych dopływów. Teren rezerwatu w całości porasta las. O walorach krajobrazowych decydują głęboko wcięte doliny potoków, które na krótkim odcinku, bo zaledwie 2 km pokonują przeszło 300 m różnicy wzniesień, tworząc ciągi małych kaskad, bystrzyn i wodospadów. Obszar porastają lasy buczyny karpackiej oraz fascynujące zbiorowiska roślinne w źródliskach potoków. Duży udział w lasach rezerwatu mają ponadto sztucznie nasadzone drzewostany iglaste. Prócz walorów przyrodniczych, rezerwat ma spełniać funkcję ochrony źródeł wody pitnej dla Sułkowic. W czasie II wojny światowej, szczególnie w 1944 r., w lesie w dolinie Gościbi swoją bazę miały oddziały partyzanckie.
Wojenne epizody miały miejsce również w rezerwacie Zamczysko nad Rabą. W XIII w. na terenie obecnego rezerwatu wybudowano warownię, której głównym elementem była masywna, murowana z kamienia wieża obronna - stołp. Warownia miała funkcję fiskalną i strażniczą – u jej stóp przebiegał szlak handlowy z Krakowa i Wieliczki na Węgry. Stanowiła część umocnień brony myślenickiej – systemu przeszkód ze ściętych drzew, biegnącego w poprzek doliny Raby, na południowych rubieżach ziem należących do księcia krakowskiego. Baszta została wysadzona ładunkiem prochowym w niejasnych okolicznościach – jedna z hipotez głosi, że stało się to w 1457 r. z rozkazu Kazimierza Jagiellończyka, który obawiał się, że budowla zostanie wykorzystana przez zbuntowanych rycerzy zaciężnych.
Rezerwat Madohora, położony na terenie małopolskiej gminy Andrychów, chroni 150-letnie świerki, dorodne buki i wychodnie skalne, w tym leżące tuż obok szlaku „wędrujące kamienie" oraz mszaki znajdujące się na „Czerwonej liście mchów zagrożonych w Polsce".
Beskid Mały i Beskid Makowski - zabytki
Zarówno w Beskidzie Małym, jak i Makowskim znajdziemy wiele zabytków. Najsłynniejsze z nich to budowle sakralne. Najcenniejszy jest manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII w Kalwarii Zebrzydowskiej, który wpisany został w 1999 r. na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Na kompleks składa się Bazylika Matki Bożej Anielskiej z Sanktuarium i cudownym wizerunkiem Matki Bożej Kalwaryjskiej, klasztor Ojców Bernardynów oraz słynny park pielgrzymkowy, składający się z 45 kapliczek i kościółków. Przy ulicy Bernardyńskiej, przed Placem Rajskim i wejściem na teren zespołu klasztornego stoi ciąg budynków zwanych Domami Pątników. Dwupiętrowe domy zbudowane zostały w I połowie XVIII wieku i posiadają oryginalne drewniane tarasy z zadaszeniem. Warte zobaczenia są także kościół św. Józefa oraz kościół św. Michała Archanioła i Konwent Bonifratrów św. Florian w Zebrzydowicach.
Obowiązkowym przystankiem są Wadowice, rodzinne miasto św. Jana Pawła II, gdzie odwiedzić warto Bazylikę Ofiarowania NMP i Klasztor Ojców Karmelitów Bosych z Sanktuarium św. Józefa.
Ponadto na uwagę zasługuje drewniany kościół św. Joachima w Skawinkach, Sanktuarium Matki Bożej Królowej Rodzin w Makowie Podhalańskim, kościół Narodzenia NMP i kościółek na Stradomiu w Myślenicach. W rejonie można zwiedzić także kościół Trójcy Przenajświętszej w Jordanowie oraz Sanktuarium Matki Bożej Inwałdzkiej.
To nie koniec sakralnych zabytków. Na uwagę zasługują kościół św. Erazma w Barwałdzie Dolnym oraz zespół kościelno-klasztorny w Suchej Beskidzkiej. Pierwszy kościół w tym miejscu wybudował w 1614 r. właściciel osady Piotr Komorowski. Dokonał tego po cudownym uzdrowieniu choroby oczu.
W Beskidzie Małym znajduje się także Groń Jana Pawła II (wcześniej Jaworzyna, 886 m n.p.m.) leżący w jego wschodniej części. Pod szczytem góry stoi kaplica Matki Bożej Królowej Gór wystawiona jako dar turystów dla Ojca Świętego Jana Pawła II. Obok kaplicy ustawiono stalowy krzyż poświęcony „ludziom gór” oraz pomnik Jana Pawła II.
Będąc w okolicy warto odwiedzić urokliwą Lanckoronę, kiedyś ulubione miejsce wypoczynku krakowskich artystów. Dziś dawny urok zachowała wyjątkowa, drewniana zabudowa oraz kościół Jana Chrzciciela z XIV w. Na szczególną uwagę zasługuje rynek, wokół którego skupiają się najciekawsze architektonicznie budynki, a także górujące nad wioską ruiny zamku z czasów Kazimierza Wielkiego. Drewnianą zabudowę można również podziwiać w Makowie Podhalańskim, gdzie zachowały się domy z I poł. XIX w.
Swój wyjątkowy klimat ma także Sucha Beskidzka – to tutaj zobaczymy renesansowy zamek Komorowskich, nazywany często „Małym Wawelem” (z uwagi na podobieństwo arkadowych dziedzińców w obu budowlach). Obecnie mieści się w nim m.in. Muzeum Miejskie Suchej Beskidzkiej, Miejski Ośrodek Kultury wraz z Galerią Sztuki „ZAMEK”, Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii oraz Hotel i Restauracja „KASPER SUSKI”. Znaną atrakcją okolicy jest Karczma „Rzym” mieszcząca się w oryginalnym budynku karczmy z XVIII w., w której serwowane są smaczne, tradycyjne dania.
Będąc w Myślenicach koniecznie trzeba zobaczyć Dom Grecki, Dwór Dolnowiejski, młyn wodny zbożowy, zamczysko oraz przejść się po zabytkowym, myślenickim rynku. Warto wiedzieć, że w Tokarni znajduje się dworek szlachecki wraz z zabytkowym wozem strażackim. W Jordanowie zaś można spacerować po uroczym rynku, przy którym znajduje się największa atrakcja i jednocześnie znakomita wizytówka całej gminy Jordanów – Ratusz Miejski. Ten jednopiętrowy budynek został wybudowany w 1911 roku, pierwotnie miał drewniane wykończenia, jednak po gruntownym remoncie został zmieniony jego wygląd zewnętrzny. Kilka minut spacerem od rynku, na jordanowskich plantach "szubertowskich" można podziwiać okazały Dąb Wolności. Został posadzony, zgodnie z uchwałą Rady Miasta, 21 maja 1919 r. Upamiętnia on odzyskanie niepodległości przez Polskę.
Okolice Beskidu Małego i Beskidu Makowskiego
Podróżując po Beskidzie Małym i Makowskim warto pamiętać o klasycystycznym pałacu Bobrowskich w Andrychowie. Pałac, obok kościoła parafialnego, jest jednym z najstarszych obiektów miasta. Założenie pałacowo-parkowe znajduje się w samym centrum Andrychowa. Tworzy je trójskrzydłowy, parterowy, częściowo podpiwniczony pałac, zwrócony frontem w stronę ulicy Krakowskiej oraz rozciągający się po jego południowo-wschodniej stronie obszerny park z rozległym stawem.
Jednym z ciekawszych zabytków w okolicy jest dwór w Stryszowie, wzniesiony w XVI w. przez ówczesnego właściciela Stryszowa Adama Suskiego jako dwór obronny. W I poł. XVIII w. uległ zniszczeniu w wyniku pożaru, a po odbudowie zmieniono jego charakter, nadając mu cechy rezydencji wiejskiej. W latach 50-tych XX w. przekazano go Muzeum na Wawelu, dziś pełni rolę placówki muzealnej, jako oddział Zamku Królewskiego na Wawelu.
Beskid Mały i Beskid Makowski - polecane muzea
Odwiedzając Beskid Mały i Makowski warto zajrzeć do okolicznych muzeów. Ogromnym zainteresowaniem cieszy się Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach, które zostało otwarte w 64. urodziny Karola Wojtyły. Można w nim oglądać m.in. zrekonstruowane wnętrze mieszkania Wojtyłów.
W położonym na południe od Wadowic Makowie Podhalańskim warto odwiedzić:Izbę Regionalną Ziemi Makowskiej im. Emila Wacyka. Izba zlokalizowana jest w „dworze Paczosówka” i można w niej obejrzeć dokumenty i zdjęcia dotyczące historii miasta i okolic (również związane z okresem hitlerowskiej okupacji). Znajdują się tam również dawne przedmioty domowego użytku oraz prace twórców ludowych, m.in. rzeźby, obrazy, drewniane zabawki oraz okazy unikalnych białych haftów makowskich.
W położonej na północ od Makowa Lanckoronie znajduje się Izba Muzealna im. Antoniego Krajewskiego, krakowskiego profesora. Placówka mieści się drewnianym budynku, ocalałym z pożaru miasta w 1896 roku. Muzeum powstało z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Lanckorony, a oglądać w nim można eksponaty z wykopalisk na terenie lanckorońskiego zamku oraz przedmioty codziennego użytku i rękodzieła ludowego tutejszych mieszkańców, pochodzące z początku XX wieku. Część ekspozycji poświęcona jest konfederacji barskiej.
W myślenickim Muzeum Niepodległości znajdują się zbiory z wykopalisk na terenie myślenickiego zamku i aranżacje przedstawiające stylowe wnętrza mieszczańskie z XIX w. Warto wstąpić także do: Muzeum Miejskiego w Suchej Beskidzkiej, Galerii Produktu Lokalnego w Stryszowie, Muzeum Miejskiego w Wadowicach oraz Polsko-Amerykańskiego prywatnego muzeum Hell's Angel.
Ekspozycja przedstawia m.in. fragmenty amerykańskiego bombowca B-24 „Liberator”, który został zestrzelony w Zygodowicach w czasie II Wojny Światowej po nalocie na zakłady chemiczne w Oświęcimiu.
Szlaki turystyczne - Beskid Mały i Beskid Makowski
Sieć szlaków turystycznych w Beskidzie Małym i Makowskim jest dobrze rozbudowana. Większość z nich prowadzi grzbietami najważniejszych pasm, dzięki czemu można z łatwością zdobyć wszystkie najciekawsze szczyty.
Tym, którzy chcą poczuć na własnej skórze świeże górskie powietrze, proponujemy szlaki piesze: tzw. Mały Szlak Beskidzki biegnący głównymi grzbietami, szlaki w Paśmie Koskowej Góry, w Paśmie Babicy oraz na Groń Jana Pawła II i Leskowiec.
Małopolski Szlak Papieski, jako jeden z najciekawszych szlaków tematycznych w regionie, prowadzi śladami Karola Wojtyły, późniejszego św. Jana Pawła II. Jego główna trasa wiedzie z Kalwarii Zebrzydowskiej do Starego Sącza (231 km). Odchodzą od niej trasy boczne, a łączna długość szlaku, wraz z wariantami, wynosi około 620 km. Szlak wykorzystuje już istniejącą sieć szlaków turystycznych PTTK.
Narciarzom polecamy zainteresowanie się wyciągami: Czarny Groń, Arena Myślenice i Szklana Góra.
Beskid Makowski i Beskid Mały - szlaki rowerowe
Beskidzkie szlaki rowerowe są bardzo urozmaicone. Piękne widoki oraz ciekawostki architektoniczne sprawiają, że każdy miłośnik wycieczek rowerowych będzie zachwycony. Mnogość ścieżek i dróg umożliwia szybką ucieczkę w stronę cywilizacji, w razie niepogody czy awarii sprzętu. Szczególnie polecany jest szlak wokół „Małego Wawelu” prowadzący obok zamku i Karczmy „Rzym” w Suchej Beskidzkiej. Rowerzyści wyjątkowo cenią też szlak wokół „Strefy wolnego czasu”, obejmuje ona: Zarabie, Zamczysko, kościoły i Dom Grecki w Myślenicach oraz kościoły w Pcimiu i Trzebuni. Kolejna ciekawa trasa rowerowa prowadzi obok Sanktuarium i dróżek w Kalwarii Zebrzydowskiej oraz w ich okolicach.
Beskid Makowski i Beskid Mały - szlaki tematyczne
Godny uwagi jest Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce – tworzy sieć składającą się z 255 zabytkowych obiektów. To malownicze kościoły, piękne cerkwie, smukłe dzwonnice, staropolskie dwory, drewniane wille i skanseny, należące do najcenniejszych zabytków drewnianej kultury materialnej. Do rejestru SAD wpisano m.in.: zabudowę Lanckorony i karczmę „Rzym” w Suchej Beskidzkiej oraz kościół św. Erazma w Barwałdzie Dolnym.
Ciekawą propozycją jest Małopolska Trasa Smakoszy. Obiekty zlokalizowane na szlaku to restauracje, a ściślej – karczmy regionalne, które serwują produkty regionalne i prezentują kulinarne dziedzictwo Małopolski. Szczególnie polecamy karczmę ,,Rzym’’ w Suchej Beskidzkiej, „Kocierz” w Andrychowie i oberże w Rzykach.
Szlak Rzemiosła Małopolski powstał po to, by turyści mogli poznać twórców ludowych, dla których rzemiosło to nie tylko zawód, ale przede wszystkim pasja. Dzięki inicjatywie można zajrzeć m.in. do wadowickiej garncarni Jerzego Miki, sieniawskich warsztatów tkackich, na plantację wikliny oraz do rzeźbiarskiej krainy. Ceniącym aktywny wypoczynek, połączony z nauką rzemiosła, polecamy odwiedzić słynącą z bibułkarstwa i rzeźby ludowej Tokarnię. Maków Podhalański oczaruje Was tradycyjnymi zabawami i haftowanymi produktami, Jordanów wspaniałymi przykładami malarstwa na szkle, Myślenice ujawnią tajniki rzeźby ludowej, a Lanckorona – produkcji słynnej ceramiki.
Beskid Makowski i Beskid Mały - atrakcje kulturalne
Liczne festiwale muzyczne oraz kulturalne wydarzenia przyciągają w Beskid Mały i Makowski gości z całej Polski.
Szczególnie polecamy Międzynarodowe Małopolskie Spotkania z Folklorem w Myślenicach, czyli warsztaty rękodzieła dla dzieci i dorosłych. Obejmują zajęcia taneczne, koncerty muzyki etnicznej, pokazy kinowe, wystawy i spotkania autorskie.
W festiwalowy kalendarz Wadowic na dobre wpisały się: Reggae Most, Bieg Wadowicki, Bieg Powsinogi, Przegląd Filmów Górskich czy Festiwal Teatralny Zgraja. W mieście w szczególny sposób obchodzone są także urodziny św. Jana Pawła II. W miejscowości Jaroszowice pod Wadowicami od dekady odbywa się Młyn Jazz Festival. To plenerowe święto miłośników jazzu, którego gospodarzem są właściciele hotelu Młyn Jacka.
Ciekawą propozycją dla fanów sportu jest Bieg Po Serce Zbója Spod Złotej Górki w Andrychowie - impreza charytatywna dla biegaczy i rowerzystów. Ponadto warto wziąć udział w sierpniowym Międzynarodowym Wyścigu Kolarskim „Memoriał Henryka Łasaka”.
Wybierając się do Beskidu Makowskiego i Małego warto być na bieżąco z programami cyklicznych imprez kulturalnych: inaugurującymi wakacje Dniami Ziemi Suskiej w Suchej Beskidzkiej, Myślenickiego Festiwalu Lata, Letniego Festiwalu Muzycznego w Kalwarii Zebrzydowskiej, Festiwalu Anioł w Miasteczku w Lanckoronie czy Tygodnia Kultury Beskidzkiej w Makowie Podhalańskim.
Warto pamiętać także o bogatej ofercie dla rodzin z dziećmi. W Inwałdzie najmłodszych zachwyci wizyta w Mini Zoo Kucyk, miłośnikom kwiatów do gustu przypadnie niezwykły Ogród Jana Pawła II, ciekawym świata polecamy Park Miniatur „Świat Marzeń”, fanom “Jurassic Parku” - Dinolandię, a zainteresowanym przeszłością Średniowieczną Warownię Inwałd. Warto także wstąpić do Apilandii – Interaktywnego Centrum Pszczelarstwa w Kleczy Dolnej, a także obserwatorium astronomicznego na Lubomirze.
